Wat zijn antioxidanten?

Bramen zitten bomvol antioxidanten (zie de afbeelding). Net zoals heel veel andere voedingsmiddelen, als je de media moet geloven. Nu klinkt dat heel aardig, maar wat bedoelen ze daar precies mee? Wat zijn antioxidanten eigenlijk? Zijn ze echt zo gezond? En in welke voedingsmiddelen zitten die antioxidanten zoal?

In dit artikel bespreken we antioxidanten in vier punten:

1. Wat zijn vrije radicalen?
2. Werking: hoe werken antioxidanten?
3. In welke voeding zitten antioxidanten?
4. Conclusie: zijn antioxidanten gezond?

1. Wat zijn vrije radicalen?

Antioxidanten gaan vrije radicalen tegen. Om te begrijpen wat antioxidanten zijn zullen we dus eerst moeten ingaan op deze vrije radicalen.

1.1 Oxidatie: hoe ontstaan vrije radicalen?

In het lichaam vinden constant zogenaamde oxidatiereacties plaats. Die krijgen hun naam van zuurstof (Latijnse naam: oxygenium), maar dat hoeft niet per se een rol te spelen. Bij deze oxidatiereacties ontstaan vrije radicalen. Dat zijn bij- of, vaker, tussenproducten in deze reacties. Hoe ze precies ontstaan is een zeer complex verhaal. Het is ook erg lastig te onderzoeken, omdat vrije radicalen vaak zeer reactief zijn – met andere woorden, ze reageren heel snel tot andere stoffen. Je kunt dus niet zomaar een bekertje vrije radicalen bestuderen zoals je dat met kraanwater of keukenzout zou doen.

1.2 Zijn vrije radicalen schadelijk voor je?

De meeste vrije radicalen zijn onschuldige of zelfs nuttige stoffen, maar soms zijn ze ook overbodig of veroorzaken ze schade aan het lichaam. We hebben het dan ook wel over “oxidatieve stress”. Als het over antioxidanten gaat bedoelen we meestal die laatste categorie: gevaarlijke stoffen die je moet tegengaan.

In feite zijn vrije radicalen onmisbaar voor het lichaam. Nog even afgezien van het feit dat ze een rol spelen in vele essentiële reacties. Ze vallen ongewenste bacteriën en virussen aan, spelen een belangrijke rol in tal van cellulaire processen, enzovoorts.

Het gaat daarom over een balans. Te weinig vrije radicalen is problematisch, en teveel ook.

1.3 Kun je voorkomen dat je vrije radicalen binnenkrijgt of dat ze in je lichaam ontstaan?

Je kunt niet voorkomen dat er vrije radicalen in je lichaam ontstaan, en zoals we net hebben besproken is dat maar goed ook. Je kunt echter wel zorgen dat de balans niet doorslaat naar de kant van oxidatieve stress – een overschot aan vrije radicalen. Dat is mogelijk door veel antioxidanten tot je te nemen (daarover later meer), maar het is beter om te voorkomen dat dat nodig is.

Belangrijk daarbij is het besef dat veel zaken die als schadelijk of giftig te boek staan, dat feitelijk zijn omdat ze veel vrije radicalen in het lichaam produceren. Denk aan zaken als roken, overmatig alcoholgebruik of teveel in de zon zitten.

2. Werking: hoe werken antioxidanten?

Antioxidanten: de naam zegt het al. Antioxidanten gaan oxidatieve reacties tegen. Met andere woorden: ze vangen vrije radicalen weg. Dat doen ze door eerder met die vrije radicalen te reageren dan bijvoorbeeld celmateriaal, dat door oxidatieve stress kan beschadigen. Het is juist hierom dat je lichaam voortdurend antioxidanten aanmaakt en dat het belangrijk is om ze voldoende binnen te krijgen, want ze worden ook voortdurend opgemaakt.

3. In welke voeding zitten antioxidanten?

Er zijn honderden, zo niet duizenden antioxidanten bekend. Enkele veelgenoemde zijn onder andere polyfenolen (waaronder flavonoïden), carotenoïden (bekend van wortels) en terpenen. Meer specifiek zijn bijvoorbeeld ook vitamine A, C en E antioxidanten.

Deze en andere antioxidanten zitten in heel veel verschillende soorten voeding. Uit praktisch – en vooral ook medisch – oogpunt is er niet een specifiek “superfood”, om die gehypete term maar eens te gebruiken: één voedingsmiddel waarin alle antioxidanten zitten die je nodig hebt. Gevarieerd eten, en veel fruit en groente in je dieet opnemen, zijn de ingrediënten voor een voedingspatroon waarin je voldoende antioxidanten binnenkrijgt.

4. Conclusie: zijn antioxidanten gezond?

Er is (helaas) niet zoiets als een superantioxidant die alle soorten vrije radicalen kan wegvangen. Je hebt dus verschillende soorten antioxidanten nodig. Daarnaast is er niet zoiets als een “superfood”, in de zin dat daarin alle antioxidanten zitten die je nodig hebt. Daarbij komt dat bij antioxidanten, net als bij alle andere stoffen, geldt: overdaad schaadt; te veel is niet goed.

Kortom, zorg voor een gevarieerd voedingspatroon, waarin je voldoende fruit en groente eet en veel varieert. Je krijgt dan vanzelf de juiste dosis antioxidanten binnen.

---

Op dit artikel rust auteursrecht. Zonder onze toestemming is vermenigvuldiging verboden.

---