Bij supermarktcourgettes komt het eigenlijk nooit voor, maar in de moestuin duiken ze nog weleens op: bittere courgettes. In dit artikel bespreken we het hoe en waarom van de bittere, en soms zelfs giftige, variant van deze doorgaans zo onschuldige knotsvormige vruchtgroente.
Inleiding: hoe ontstaat een bittere courgette?
Van nature zijn alle courgettes bitter, maar dat is er in de afgelopen eeuwen vrijwel geheel uitgekweekt bij courgettesoorten die bedoeld waren voor consumptie. Daarom is een supermarktcourgette vrijwel neutraal van smaak, en eerder licht zoetig dan bitter.
Toch kan het voorkomen dat een courgetteplant opeens toch bittere courgettes gaat aanmaken. Dat gebeurt in zeldzame gevallen bij slechte kweekomstandigheden, typisch bij hobbytuiniers, zoals droogte, grote hitte en plantenziektes, zoals schimmelinfecties. Meestal is de oorzaak echter kruisbestuiving met andere soorten.
Wat moet je doen om problemen met kruisbestuiving te voorkomen?
Als hobbytuiniers of moestuinkwekers loop je enig risico op het kweken van bittere courgettesoorten, en dan in het bijzonder als je ook nog andere planten uit de komkommerfamilie hebt staan. Zo brengt de soort Cucurbita pepo niet alleen courgettes voort, maar ook andere ondersoorten zoals pompoenen, sierkalebassen en dergelijke. Het risico is dat de planten onderling gaan kruisen, en dan heb je een probleem omdat siersoorten helemaal niet gekweekt zijn op een laag cucurbitacinegehalte. Dan wordt kruisbestuiving effectief terugkruisen, en kun je een courgette krijgen die giftig is. De kans is laag, maar niet nihil. Daarom is het af te raden (Engelstalig) om de vruchten te eten van een courgette die zichzelf heeft uitgezaaid in je tuin, en kun je ook beter niet proberen om met het zaad van je eigen kweek een nieuwe oogst te krijgen.
Hoe herken je een giftige courgette?
Dat is gelukkig betrekkelijk eenvoudig. Helaas is het niet zien of een courgette bitter en dus giftig is, maar je kunt het natuurlijk wel proeven. Neem gewoon een heel klein hapje, rauw. Is het bitterder dan je gewend bent? Spuug het uit, gooi de rest op je composthoop of in de groenbak en behandel de rest van de oogst van die plant als siergroente.
Cucurbitacinen, niet geschikt voor menselijke consumptie
Je hoort vrij vaak dat bittere voedingsmiddelen goed voor je zijn. En daar is best veel ‘bewijs’ voor: kijk bijvoorbeeld maar eens naar groentes zoals andijvie, witlof, radicchio, enzovoorts… Hartstikke gezond allemaal. Interessant daarbij is om op te merken dat die groentes vroeger veel bitterder waren, maar dat er, naar wens van de consument, door de jaren heen uit is gekweekt.
Bij courgettes is dat net zo, zoals we net hebben uitgelegd. Maar er was daarnaast nog een veel betere reden dan smaak om die bittere stoffen uit te selecteren bij de plantenveredeling: dat de stoffen die de bittere smaak veroorzaakten, helemaal niet zo heilzaam waren. Sterker nog, precies het omgekeerde. Cucurbitacinen, zoals ze genoemd worden (naar de komkommerfamilie, Cucurbitaceae in ’t Latijn), zijn namelijk bijzonder giftig. Gelukkig zijn ze ook echt bijzonder bitter, dus je smaakzin zou je gewoon moeten behoeden voor eventuele problemen.
Mocht je er echter toch teveel van binnenkrijgen, dan kun je een reeks vervelende symptomen verwachten, waaronder buikpijn, hevige krampen, braken en diarree, duizeligheid en hartkloppingen. Het is dan beslist aan te raden een arts te raadplegen.
Cucurbitacinen worden overigens niet of nauwelijks stukgemaakt bij het koken of bij andere bereidingswijzen.
Conclusie: is bittere courgette giftig?
Ja, dat mag je best zo stellig zeggen: bittere courgettes zijn giftig. En dat is heus niet alleen zo omdat alles in overmaat giftig is. Cucurbitacinen worden door courgettes geproduceerd als afweermechanisme, zogezegd een biologisch bestrijdingsmiddel, en dat is ook tegen een grote diersoort zoals de mens effectief. Er zijn in het verleden mensen ziek geworden en zelfs overleden door het eten van een doodgewone portie courgette – bittere courgette, dat dan wel.
Dus hoewel vrijwel alle courgettes veilig zijn voor consumptie, blijft het in ieder geval bij zelfgekweekte exemplaren altijd oppassen. In de supermarkt zijn er, althans in Nederland, België en nog veel meer landen, wettelijke waarborgen om te voorkomen dat er giftig voedsel wordt verkocht. En, voor zover wij konden ontdekken, zijn er geen incidenten bekend met supermarktcourgettes. Daar hoef je je dus in onze inschatting geen zorgen over te maken.
Op dit artikel rust auteursrecht. Zonder onze toestemming is vermenigvuldiging verboden.
Hendrika zegt
29 juli 2020 op 18:36Ik zie veel soort zaad bij plakken. Is dat slecht. Waarom niet even een foto v wann niet goed meer
Ger B zegt
14 september 2019 op 08:42Medio juli een zeer bittere plak van een zelf (door eigen familie) gekweekte courgette gegeten, warm gemaakt op de barbeque.
Kan zelf niet goed bitter onderscheiden. ‘s-avonds zeer hevige buikpijn. Veel overgegeven en ontzettende diarree.
Minstens 30 x toiletbezoek.
‘s-middag im ziekenhuis opgenomen wegens aanhoudende diarree en uitdroogverschijnselen.
Geen medicijnen gehad slechts veel paracedemol. Na vier dagen een darmonderzoek gehad. Darm laatste gedeelte toen nog zeer onrustig. Na zes dagen!! pas zo goed als over. Ziekenhuis had eea nog nooit meegemaakt. Eea op kweek gezet.
R, Hille zegt
19 augustus 2019 op 20:22Naar aanleiding van een artikel in de NRC van 19-08-2019 heb ik de redactie een opmerking/commentaar gestuurd.
Hierbij de tekst:
Dit artikel zou moeten worden gerectificeerd, of in ieder geval worden aangevuld/verduidelijkt. Het is, zoals het geschreven is, onnodig alarmerend en niet compleet.
Enige maanden geleden hoorde ik ditzelfde verhaal van een vertegenwoordiger van plantenzaden.
Daarom ben ik hier verder ingedoken
Wat blijkt, volgens wat ik kon vinden?
Het geval blijkt één dodelijk slachtoffer te hebben veroorzaakt. Het betreft een man in Duitsland die, net als ikzelf, veel zaad zelf betrok van de courgettes.
Hij heeft hoogstwaarschijnlijk jaar op jaar zaad geoogst van uiteindelijk één plant (in mensen termen gesproken gebruikte hij dus de kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen). Dit veroorzaakte daarom steeds meer cucurbitacine in de vruchten, met het fatale gevolg.
Zelf laat ik op een plant, gekweekt uit gekocht zaad, één courgette heel groot worden en oogst de zaden. Dat levert zoveel zaad op dat ik jaren vooruit kan, zolang het zaad kiemkrachtig blijft. Dat is dan telkens één en dezelfde generatie.
Het levert prachtige rijk dragende planten op, niet in het minst bitter. Zodra de kiemkracht terugloopt begin ik overnieuw met gekocht zaad.
Met enige voorzorg kan men dus best zelf zaad trekken.
M.v.g.
m.bos zegt
23 december 2017 op 23:12courgette die veel te groot zijn geworden (te laat geoogst )wordt ook bitter
maar de rest van van de courgettes van die plant de jong geoogst wordt is geen probleem
dit telt ook voor te grote komkommer en lauki (pompoen soort)
indien het bitter is (oneetbaar ) krijg je het er niet meer uit ,ook niet met eerder verhaal over zout behandeling , weg doen niet eten ! diverse organen kunnen anders aan getast worden
Marlies zegt
10 september 2017 op 13:18Ik heb pas een pas soep weg moeten gooien die ik gemaakt had van een te grote courgette. Heb alles weg moeten gooien. Ik dacht dat het aan de grote van de pompoen lag. Plant is wel van zaad uit een pompoen van vorig jaar. Rest van de pompoenen gewoon lekker.
Hilma zegt
28 augustus 2017 op 15:13Helaas, nooit op gelet maar opeens heb ook ik een pan giftige soep gemaakt! Bah! Een hapje doorgeslikt, toen proefde ik het pas.En ik had er nog zo’n zin in. Het riool is er goed voor! Maar betekend dit dat de volgende courgettes nu ook giftig zijn?
Myrre Slagter zegt
20 augustus 2017 op 13:45De bitterheid is uit de courgette te halen. Dit door de courgette voor verwerking ervan in de lengte door te snijden, in een bakje doen en zout over gesneden gedeeltes te strooien. Dit ongeveer 5 tot 10 min. laten staan. Vocht wat eruit is gekomen weggieten en de courgette omspoelen. Evt. nadeppen en het is klaar voor gebruik. Ik doe dit al jaren zo, omdat de courgettes uit de super meestal een bittere smaak hebben.
lievonne zegt
4 september 2019 op 14:37Broodje aap helaas
chris zegt
30 juli 2017 op 11:28ik heb dat ook eens gehad met courgettes uit de supermarkt, walgelijk bitter was dat, alles weggekieperd
Betty zegt
13 juli 2017 op 12:07Ik tref ook regelmatig een bittere courgette aan. Gewoon uit de supermarkt!. Dus helaas, het is bepaald niet zo dat ze daar niet voorkomen.. Ik dacht dat ik iets fout deed bij de bereiding. Niet dus.
Maddymaddy zegt
5 juli 2017 op 00:26Wij hebben vandaag van zo’n giftigecourgette ģegeten, walgelijk was ht