Is bittere courgette giftig?

Bij supermarktcourgettes komt het eigenlijk nooit voor, maar in de moestuin duiken ze nog weleens op: bittere courgettes. In dit artikel bespreken we het hoe en waarom van de bittere, en soms zelfs giftige, variant van deze doorgaans zo onschuldige knotsvormige vruchtgroente.

Inleiding: hoe ontstaat een bittere courgette?

Van nature zijn alle courgettes bitter, maar dat is er in de afgelopen eeuwen vrijwel geheel uitgekweekt bij courgettesoorten die bedoeld waren voor consumptie. Daarom is een supermarktcourgette vrijwel neutraal van smaak, en eerder licht zoetig dan bitter.

Toch kan het voorkomen dat een courgetteplant opeens toch bittere courgettes gaat aanmaken. Dat gebeurt in zeldzame gevallen bij slechte kweekomstandigheden, typisch bij hobbytuiniers, zoals droogte, grote hitte en plantenziektes, zoals schimmelinfecties. Meestal is de oorzaak echter kruisbestuiving met andere soorten.

Wat moet je doen om problemen met kruisbestuiving te voorkomen?

Als hobbytuiniers of moestuinkwekers loop je enig risico op het kweken van bittere courgettesoorten, en dan in het bijzonder als je ook nog andere planten uit de komkommerfamilie hebt staan. Zo brengt de soort Cucurbita pepo niet alleen courgettes voort, maar ook andere ondersoorten zoals pompoenen, sierkalebassen en dergelijke. Het risico is dat de planten onderling gaan kruisen, en dan heb je een probleem omdat siersoorten helemaal niet gekweekt zijn op een laag cucurbitacinegehalte. Dan wordt kruisbestuiving effectief terugkruisen, en kun je een courgette krijgen die giftig is. De kans is laag, maar niet nihil. Daarom is het af te raden (Engelstalig) om de vruchten te eten van een courgette die zichzelf heeft uitgezaaid in je tuin, en kun je ook beter niet proberen om met het zaad van je eigen kweek een nieuwe oogst te krijgen.

Hoe herken je een giftige courgette?

Dat is gelukkig betrekkelijk eenvoudig. Helaas is het niet zien of een courgette bitter en dus giftig is, maar je kunt het natuurlijk wel proeven. Neem gewoon een heel klein hapje, rauw. Is het bitterder dan je gewend bent? Spuug het uit, gooi de rest op je composthoop of in de groenbak en behandel de rest van de oogst van die plant als siergroente.

Cucurbitacinen, niet geschikt voor menselijke consumptie

Je hoort vrij vaak dat bittere voedingsmiddelen goed voor je zijn. En daar is best veel ‘bewijs’ voor: kijk bijvoorbeeld maar eens naar groentes zoals andijvie, witlof, radicchio, enzovoorts… Hartstikke gezond allemaal. Interessant daarbij is om op te merken dat die groentes vroeger veel bitterder waren, maar dat er, naar wens van de consument, door de jaren heen uit is gekweekt.

Bij courgettes is dat net zo, zoals we net hebben uitgelegd. Maar er was daarnaast nog een veel betere reden dan smaak om die bittere stoffen uit te selecteren bij de plantenveredeling: dat de stoffen die de bittere smaak veroorzaakten, helemaal niet zo heilzaam waren. Sterker nog, precies het omgekeerde. Cucurbitacinen, zoals ze genoemd worden (naar de komkommerfamilie, Cucurbitaceae in ’t Latijn), zijn namelijk bijzonder giftig. Gelukkig zijn ze ook echt bijzonder bitter, dus je smaakzin zou je gewoon moeten behoeden voor eventuele problemen.

Mocht je er echter toch teveel van binnenkrijgen, dan kun je een reeks vervelende symptomen verwachten, waaronder buikpijn, hevige krampen, braken en diarree, duizeligheid en hartkloppingen. Het is dan beslist aan te raden een arts te raadplegen.

Cucurbitacinen worden overigens niet of nauwelijks stukgemaakt bij het koken of bij andere bereidingswijzen.

Conclusie: is bittere courgette giftig?

Ja, dat mag je best zo stellig zeggen: bittere courgettes zijn giftig. En dat is heus niet alleen zo omdat alles in overmaat giftig is. Cucurbitacinen worden door courgettes geproduceerd als afweermechanisme, zogezegd een biologisch bestrijdingsmiddel, en dat is ook tegen een grote diersoort zoals de mens effectief. Er zijn in het verleden mensen ziek geworden en zelfs overleden door het eten van een doodgewone portie courgette – bittere courgette, dat dan wel.

Dus hoewel vrijwel alle courgettes veilig zijn voor consumptie, blijft het in ieder geval bij zelfgekweekte exemplaren altijd oppassen. In de supermarkt zijn er, althans in Nederland, België en nog veel meer landen, wettelijke waarborgen om te voorkomen dat er giftig voedsel wordt verkocht. En, voor zover wij konden ontdekken, zijn er geen incidenten bekend met supermarktcourgettes. Daar hoef je je dus in onze inschatting geen zorgen over te maken.

---

Op dit artikel rust auteursrecht. Zonder onze toestemming is vermenigvuldiging verboden.

---